Anadolu'da Kurulan Türk Beylikleri

Anadolu'da kurulan Türk beylikleri hangileridir? Nerede ne zaman kurulmuşlardır l Özellikleri ve Türk tarihindeki yerleri nedir?

Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Anadolu Beylikleri Türkiye’ye önemli eserler ve izler bırakmışlardır. Anadolu’da kurulan Türk Beyliklerini iki ayrı dönemde incelemek mümkündür. İlk beylikler, 1071 Malazgirt Savaşı sonrasında, ikinci dönem beylikler ise Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılış dönemine girdiği Kösedağ Savaşı sonrasında (1243- 1308 yılları) kurulmuşlardır. 

ANADOLU’DA KURULAN TÜRK BEYLİKLERİ

Anadolu Beylikleri, Anadolu’nun müslümanlaşmasında ve Türkleşmesinde çok önemli bir paya sahiptirler. Selçuklu Devleti ile Osmanlı Devleti arasında geçiş dönemini gerçekleştiren beylikler, Anadoluda çok sayıda medrese, camii, han, hamam, köprü gibi tesisler yaptırmışlardır.

1071 yılında Bizans İmparatoru Romen Diyojen komutasındaki Bizans ordusu ile Sultan Alparslan komutasındaki  Selçuklu ordusu karşı karşıya gelmiş, Bizans’ın Malazgirt Meydan Savaşında yenilmesi üzerine Anadolu kapıları Türkler’e açılmıştır.

Malazgirt Savaşı'ndan sonra, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulan beyliklere; l. Dönem Anadolu Beylikleri Dönemi, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan beyliklere ise ll. Dönem Anadolu Beylikleri Dönemi denilmektedir. Beylikler döneminde büyük ölçüde Anadolu’da hakimiyet kuran Anadolu Selçuklu Devleti resmi olarak 1308 yılında yıkılmıştır.

Malazgirt Meydan Savaşında büyük bir zafer elde eden Sultan Alparslan, komutanlarını ve beylerini yanına çağırarak onlarla bir toplantı yaptı. Komutanlarına, belirli yerleri işaret ederek, ”Gidin o bölgeleri fethedin. Oraları bana bağlı olmak üzere siz yöneteceksiniz” diyerek, Artuk Bey, Danişment Bey, Mengücek Bey, Saltuk Bey’i Anadolu’nun farklı bölgelerine göndermiş,  böylece Mengücekliler Beyliği, Danişmentliler Beyliği, Artuklular Beyliği ve Saltuklular Beyliği kuruluşu gerçekleşmitir.

Anadolu Selçuklu Devletine Buradan Ulaşabilirsiniz.

Anadolu’nun Fethini Kolaylaştıran Sebepler

1. Anadolu halkının Bizans yönetiminden memnun olmaması
2. Selçuklu komutanlarının Anadolu’yu tanımış olması
3. Malazgirt Zaferi sonucunda Bizans ordusunun eski gücünü kaybetmesi
4. Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’den itibaren Oğuzların Anadolu’ya yönlendirilmesi
5. Selçuklunun hoşgörü politikası

Sultan Alparslan Komutanlarına Beylik Kurma İznini Neden Vermiştir?

1. Anadolu’nun fethini hızlandırmak
2. Sınırların güvenliğini sağlamak
3. Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamak
4. Bölgede asayiş ve güvenliği sağlamak

Anadolu Selçuklu Eserleri için Tıklayın

İLK DÖNEM TÜRK BEYLİKLERİ

1.Mengücekoğulları Beyliği ( 1080-1228)

Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası Unesco Medeniyet Miras listesinde yer almaktadır.

Anadolunun fethi sırasında ilk kurulan beyliklerden birisi olan Mengücekoğulları Beyliğinin kurucusu: Emir Mengücek Gazi’dir.

Kurulduğu Yer: Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar’da kuruldu

Özellikleri:

1. Gürcü ve Rumlara karşı savaştılar
2. Mengücek beyden sonra Kemah ve Divriği olarak ikiye ayrıldı.
3. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası bu beyliğin miras bıraktığı en önemli eserdir ve günümüzde UNESCO Türkiye Miras listesi içinde yer almaktadır.

Yıkılışı: Anadolu Selçuklu devleti tarafından (l. Alaeattin Keykubat) 1228 yılında son verildi.

2. Danişmentliler Beyliği (1080-1178)

Kurucusu: Danişment Ahmet Gazi

Kurulduğu Yer: Kayseri, Sivas, Tokat, Amasya ve Malatya

Tokat, Amasya ve Kayseri sınırlarını kapsayan bölgede, Sivas merkez olmak üzere Gazi Ahmet Bey tarafından kurulmuştur. Haçlı ordularının saldırısına karşı tüm gücüyle direnen Danişmendoğulları, Anadolu'daki ilk medrese olan Yağı Basan Medresesi'ni yapmışlardır. Ayrıca ilk kez para bastıran beylik olması ile de bilinir. 

Özellikleri

1. Türkiye’de kurulan ilk Türk beyliklerin en büyüğü ve en çok sözü geçenidir.
2. Anadolu Selçuklu Sultan’ı l. Kılıçarslan’la birlikte Anadolu’yu Haçlılara karşı savundular
3. Anadolu Selçuklu Devletindeki taht kavgaları nedeniyle Anadolu’daki siyasi üstünlük Danişmentliler’in eline geçti.

3. Saltukoğulları Beyliği (1072-1202)

Kurucusu: Ebulkasım Saltuk tarafından kuruldu

Kurulduğu Yer: Erzurum ve çevresinde kuruldu.

Özellikleri

1. Ermeni ve Gürcülerle mücadele ederek Türklerin Anadolu’ya yerleşmesini sağladı.
2. Danişmentlilerle birlikte Haçlılarla mücadele ettiler.
3. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir. Anadolu da özellikle Erzurum çevresinde çok sayıda eser bıraktılar.

Yıkılışı: Anadolu Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman tarafından yıkıldı.

4.Artukoğulları Beyliği (1102-1409)

Artuklu dönemine ait en önemli eserlerden birisi Malabadi Köprüsü

Kurucusu: Alparslan’ın komutanı Artuk Bey’in torunları tarafından kuruldu

Kurulduğu Yer: Harput, Diyarbakır, Halep, Mardin ve Silvan’da kuruldu

Artuklular üç kola ayrılarak yaşamıştır:

 Hasankeyf Kolu 

 Sökmen Bey tarafından Diyarbakır’da kurulmuştur. Haçlılara karşı başarılı mücadeleler göstermişlerdir.

 Eyyubiler, İlhanlılar ve Zengilere bağlı olarak yaşayan bu beyliğe Eyyubiler son vermiştir.

Harput Kolu

İmameddin Ebubekir tarafından kurulmuştur. Zamanla Moğolların ve Eyyubilerin hakimiyeti altına girdiler.  Harput Beyliğine 1234 yılında Alaaddin Keykubat son vermiştir.

 Mardin Kolu

İlgazi tarafından kurulmuştur. Haçlılara karşı mücadele vermiştir. 1409 yılında Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır. Bizans ve Haçlılarla mücadele ettiler.Yaşadıkları topraklarda çok sayıda Türk- İslam eseri inşa ederek Anadolu’nun Türkleşmesinde etkili olmuşlardır. 

5.Çaka Beyliği (1081-1093)

Kurucusu: Bizans’a esir düşerek bir gemide kürek mahkûmu iken denizciliği öğrenen ve bir fırsatını bularak kaçıp, İzmir çevresine gelip beyliği kuran Çaka Bey’dir

Kurulduğu Yer: İzmir ve çevresidir. Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliğidir. Bizansla mücadele etmiş, İstanbul’u almak için Peçeneklerle işbirliği yaparak İstanbul’u denizden kuşatmıştır.

Yıkılışı: Anadolu Selçuklu Sultanı l. Kılıçarslan tarafından yıkıldı.

2. DÖNEM ANADOLU TÜRK BEYLİKLERİ

Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti’nin, Moğol istilası sonucu zayıflayarak merkezi otoritenin sarsılması, ağır vergiler ve otorite boşluğunu fırsat bilen uç denilen sınır bölgelerindeki Türk boyları bağımsızlıklarını ilan ederek; Anadolu Selçuklu Beylikleri  adını aldılar.

• Büyük Selçuklu Devleti Malazgirt zaferinden sonra Bizans sınırı boyunca Türkmen aşiret oymak ve boylarını yerleştirmiştir.

• Anadolu’da ilk uç teşkilatını Danişmentliler başlatmıştır.
• Anadolu Selçuklu Devleti zamanında da uç teşkilatı oluşturulmuştur.
• Devletin güçlü olduğu dönemde merkeze bağlı olan beylikler, devletin zor günlerinde merkezden ayrılmışlardır.
• Ermenilere, Kıbrıs Krallığına, Trabzon Rum İmparatorluğuna ve Bizans’a karşı uç teşkilatı oluşturulmuştur.
• İlk beylikler yarı bağımsız yaşıyordu. Beyler makamlarını irsi bir şekilde ellerinde tutuyordu.
• Alaaddin Keykubat zamanında Anadolu da merkezi birlik sağlanmıştır.
• Kösedağ savaşı sonucunda beylikler tekrar bağımsız duruma geldiler.
• Beylikler zamanla Anadolu Selçuklu Devletinin yerini alabilmek için birbirleri ile mücadele etmişlerdir.

İlk dönemlerde Anadolu Selçuklu Beyliklerinin en güçlüsü Karamanoğulları Beyliği iken, en küçüğü ise Osmanlı Beyliği idi. Osmanlı Beyliği, Osmangazi, Orhan Bey’in iyi yönetimi, bulunduğu bölgenin avantajlı bir konumda olmasından da yararlanarak, diğer Türk beyliklerine ve Bizans İmparatorluğu’na son vererek, 600 sene devam edecek, üç kıtada egemen olacak bir devlet haline gelmeyi başarmıştır.

ll. DÖNEM TÜRKİYE SELÇUKLU BEYLİKLERİ       

1. Karamanoğulları Beyliği (1256-1487)

Kurucusu: Kerimuddin Karaman Bey

Kurulduğu Yer: Konya, Karaman ve Ermenek

Osmanlılar ile ilk mücadeleleri Sultan l. Murat zamanında başladı. 1398’de Yıldırım Beyazıt tarafından son verildi. Ankara savaşından sonra yeniden bağımsızlıklarına kavuştular. 1487’de ll. Beyazıd tarafından beyliğe son verilir ve Osmanlı toraklarına kesin olarak katılır.

Genel Özellikleri

1. En güçlü Anadolu beyliğidir.
2. Karamanoğlu Mehmet Bey, Anadolu’da Türkçeyi ilk defa resmi dil olarak ilan etti.
3. Osmanlı Devletine karşı en fazla direnen beyliktir.

2. Germiyanoğulları Beyliği (1299-1429)

Kurucusu: Yakub Bey

Kurulduğu Yer: Kütahya, Tavşanlı ve Emet

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: l. Murat döneminde Kütahya, Emet, Tavşanlı ve Simav çeyiz olarak Osmanlı Devletine geçti. Yıldırım Beyazıt döneminde Osmanlı devletine bağlandı.(1390)

Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beylik, ll. Murat dönemide vasiyet yoluyla Osmanlı Devletine katıldı. (1428)

3. Aydınoğulları (1308-1426)

Kurucusu: Aydınoğlu Mehmet Bey

Kurulduğu Yer: İzmir, Biga, Selçuk ve Aydın çevresinde kuruldu.

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1390 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı Devletine katıldı. Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. 1426 yılında ll. Murat tarafından son verildi. 

Denizcilikle uğraşan en güçlü beyliktir.

4. Saruhanoğulları (1313-1410)

Kurucusu: Saruhan Bey

Kurulduğu Yer: Manisa, Menemen, Turgutlu ve Foça’da kuruldu

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1390 yılında Yıldrım Beyazıt tarafından alındı. 1402 yılında tekrar kuruldu. 1410 yılında Çelebi Mehmet tarafından Osmanlı Devletine bağlandı.

Genel Özellikleri

1. Denizcilikle uğraşarak, Cenevizlerle ticaret yaptılar
2. Türkçeye önem verdiler.

 5. Karesioğulları (1304-1345)

Kurucusu: Karesi Bey

Kuruluduğu Yer: Balıkesir, Bergama ve Çanakkale

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: İç karışıklıklar nedeniyle Orhan bey zamanında Osmanlı Devletine katıldı. Osmanlı Devletine katılan ilk beyliktir. Osmanlı Devleti bu beyliği almakla ilk donanmasına sahip oldu ve denizcilik faaliyetlerine girişiti. Karesioğullarının alınması ile Anadolu Türk birliği için ilk hareket başladı. Osmanlıların Rumeliye geçişinde önemli rol oynadılar. Karesioğulları devlet adamları, Osmanlı devletinde önemli hizmetler yaptılar. Bunlar; Hacı il bey, Evrenos Bey, Ece Halil’dir.

Genel Özellikleri

1. Denizcilikle uğraşmışlardır.
2. Osmanlı Devletine katılan ilk beyliktir.
3. Osmanlı Devleti, Karesi donanmasına sahip olarak denizcilik faaliyetlerine girişti.
4. Ankara savaşından sonra yeniden kurulmamıştır.

6. Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) (1299-1460)

 

Kurucusu: Şemseddin Yaman Candar

Kurulduğu Yer: Kastamonu ve Sinop

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Yıldırım Beyazıt tarafından Kastamonu ve çevresi 1392 yılında alındı. Fatih döneminde Sinop ve çevresi 1460 yılında alındı.

Genel Özellikleri

1. Ticaretin gelişmesine çalıştı.
2. Karadeniz ticareti konusunda Venedik ve Cenevizlilerle anlaştılar.
3. Kastamonu ve Sinop olmak üzere ikiye ayrıldılar.

7. Menteşeoğulları (1261-1425)

Kurcusu: Menteşe Bey

Kurulduğu Yer: Muğla, Fethiye ve Milas

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: 1391 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından alında. 1402 Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. ll. Murat döneminde (1425) Osmanlı Devletine bağlandı. Denizcilikle uğraştılar. Rodos’u bir süre ellerinde bulundurdular   

8. Hamitoğulları (1300-1425)

Kurucusu: Felekeddin Dündar Bey

Kurulduğu Yer: Antalya, Isparta ve Eğridir

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Beyliğin bir kısmı l. Murat döneminde parayla satın alındı. Yılıdırm Beyazıt, Antalya kolunu 1391 yılında ele geçirdi. Ankara savaşından sonra yeniden kuruldu. 1425 yılında ll. Murat tarafından yeniden Osmanlı Devletine bağlandı.

9. Dulkadiroğulları (1337-1515)

Kurucusu: Zeyneddin Karaca Bey

Kurulduğu Yer: Elbistan ve Maraş çevresi

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Bu devlet; Osmanlı Devleti ile Memlüklü devletinin arasının açılmasına neden oldular. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran seferi sırasında düşmanca davrandılar. Bunun üzerine Çaldıran dönüşü Yavuz Sultan Selim tarafından Turnadağ savaşı ile Osmanlı topraklarına katıldı.

Genel Özellikleri

1. Ermeni ve Eretna oğulları ile savaştlar.
2. Memlüklerle savaştılar ve memlük egemenliğine girdiler.
3. Osmanlı Devletine savaşarak katılan son beyliktir.    

 10. Ramazanoğulları Beyliği (1353-1608)

Kurucusu: Razaman Bey

Kurulduğu Yer: Adana, Tarsus çevresi

Osmanlı Devleti ile ilişkileri: Önceleri Memlüklere bağlıyken, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hakimiyetini kabul ederek Yavuzla birlikte Mısır savaşına katıldılar. Ramazanoğulları bundan sonra Osmanlı Devletine bağlı bir beylik haline geldi. l. Ahmet döneminde Osmanlı devletinin bir vilayeti oldu.

Genel Özellikleri

1. Dulkadiroğulları ve Karamanoğulları ile savaştılar.
2. Kendi istekleri ile Osmanlı Devletine katıldılar.
3. Son katılan beyliktir.

11. Osmanlı Beyliği  (1299-1922)

Oğuzların Bozok Kolunun Kayı boyundan olup, Ertuğrul Gazi yönetiminde  I.Alaettin Keykubat döneminde Ankara Karacadağ bölgesine yerleştiler. Daha sonra Selçuklular tarafından Bizans sınırında bulunan Söğüt ve Domaniç'e Uç beyi olarak görevlendirildiler.

Osmanlı Devleti 1299 yılında Osman Gazi tarafından resmen kurulmuş ve beylikten devlete geçilmiştir. Başlangıçta küçük bir beylik olan Osmanlılar diğer Anadolu beyliklerine zamanla yönetimleri altına alarak Anadoluda Türk birliğini kuracaklardır. 

Diğer Anadolu Beylikleri

1. Eşrefoğulları (1280-1326) : Seyfeddin Süleyman tarafından Beyşehir ve çevresinde kuruldu. Moğollar tarafından yıkıldı.
2. Alaiye Beyleri (1293-1471) : Alaiyede kuruldu. Fatih zamanında Osmanlı devletine katıldı.
3. Taceddin Oğulları (Canik Beyleri) (1348-1428) : Taceddin Bey tarafından Bafra, Samsun, Terme ve Ordu (Canik bölgesi) da kuruldu.Oğuzlar’ın çepni boyuna mensup çok sayı da bey bölgede devlet otoritesi oluşturdu(Bayramoğulları, Kubadoğulları, Taşanoğulları, Taceddinoğulları). 1428 yılında ve 2.Murat döneminde Osmanlı devletine katıldılar.
4. Sahip Ata Oğulları (1275-1342) : Anadolu Selçuklu veziri Sahipata’nın torunları tarafından Afyon ve Karahisar tarafından kuruldu. Germiyanoğullarına katıldı.
5. Pervaneoğulları (1277-1322) : Anadolu Selçuklu veziri Pervane Muiddin Süleyman’ın oğlu Mehmet tarafından Sinop ve Samsun çevresinde kuruldu. Candaroğulları tarafından alındı.
6. Eretna Devleti (1335-1381) : Eretn Bey tarafından Sivas ve Kayseri çevresinde kuruldu. Kadı Burhaneddin tarafından yıkıldı.
7. Kadı Burhaneddin Devleti (1381-1398) : Kadı Burhanaddin Ahmet tarafından Sivas ve çevresinde kuruldu. Osmanlılar tarafından alındı.

ANADOLU BEYLİKLERİ'NİN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1. Anadolu Selçuklu devletinin yıkılması ve Moğol egemenliğin Anadolu’da sona ermesi üzerine kurulmuştur.
2. Yıldırım Beyazıt döneminde çoğu Osmanlı Devletinin egemenliğine girmiş, Fakat Ankara savaşından sonra bağımsız olmuşlardır.
3. Anadolu’da Türk kültür ve uygarlığının gelişmesinde önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bugün Anadoluda çok sayıda dini, tarihi ve kültürel eser mevcuttur.
4. Türkçeyi resmi dil olarak kullandılar. Bu durum Türkçenin gelişmesini sağladı.
5. Anadolu’nun Türkleşmesini sağladılar.

Önerilen Yazılar

>>> Anadolu Ulu Camileri

>>> Anadolu'nun Taş Köprüleri

>>> Türkiye'nin Milli Parkları

 

ANADOLUYUGEZİYORUM.COM

Sosyal Medya Hesapları İçin TIKLAYIN!